Ο όρος «διαβήτης» επινοήθηκε για πρώτη φορά στην Καππαδοκία το 133 μ.Χ..
Πάντως, παρόμοια κλινικά χαρακτηριστικά με τον σακχαρώδη διαβήτη περιγράφηκαν ακόμα και πριν από 3000 χρόνια από τους αρχαίους Αιγυπτίους.
Σημαντικό σημείο στην ιστορία του διαβήτη είναι η καθιέρωση του ρόλου του ήπατος στη γλυκογένεση και η ιδέα ότι ο διαβήτης οφείλεται στην υπερβολική παραγωγή γλυκόζης το 1857.
Ο ρόλος του παγκρέατος στην παθογένεια του διαβήτη ανακαλύφθηκε το 1889. Αργότερα, το 1921, αυτή η ανακάλυψη αποτέλεσε τη βάση της απομόνωσης της ινσουλίνης και της κλινικής της χρήσης ως θεραπεία.
Τι είναι ο σακχαρώδης διαβήτης
Ο διαβήτης είναι μια χρόνια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, συνοδευόμενη από διαταραγμένο μεταβολισμό λιπών και πρωτεϊνών.
Η γλυκόζη του αίματος αυξάνεται επειδή δεν μπορεί να μεταβολιστεί στα κύτταρα, είτε λόγω της έλλειψης παραγωγής ινσουλίνης από το πάγκρεας είτε λόγω της αδυναμίας των κυττάρων να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγεται.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι διαβήτη:
- διαβήτης τύπου 1 στον οποίο το πάγκρεας δεν παράγει ινσουλίνη
- διαβήτης τύπου 2 στον οποίο τα κύτταρα του σώματος είναι ανθεκτικά στη δράση της ινσουλίνης που παράγεται και με την πάροδο του χρόνου η παραγωγή της μειώνεται σταδιακά
- διαβήτης κύησης που εμφανίζεται κατά την εγκυμοσύνη και μπορεί να προκαλέσει κάποιες επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά τη γέννηση και αυξάνει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2 στη μητέρα και παχυσαρκίας στους απογόνους.
Η χρόνια υπεργλυκαιμία μπορεί να οδηγήσει σε πολυουρία, πολυδιψία, αναπτυξιακές διαταραχές και ευαισθησία σε συγκεκριμένες λοιμώξεις.
Μακροπρόθεσμες επιπλοκές αποτελούν η αμφιβληστροειδοπάθεια, η νεφροπάθεια, η υψηλή αρτηριακή πίεση, επιπτώσεις στην υγεία του εγκεφάλου, διαβητικό πόδι κλπ.
Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (ΣΔ1), γνωστός και ως αυτοάνοσος διαβήτης, είναι μια χρόνια νόσος.
Χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια ινσουλίνης λόγω καταστροφής των παγκρεατικών β-κυττάρων και οδηγεί σε υπεργλυκαιμία. Παρόλο που η ηλικία της συμπτωματικής έναρξης είναι συνήθως κατά την παιδική ηλικία ή την εφηβεία, τα συμπτώματα μπορεί μερικές φορές να αναπτυχθούν πολύ αργότερα.
Η αιτιολογία του διαβήτη τύπου 1 δεν είναι πλήρως κατανοητή. Πιστεύεται όμως πως ένας συνδυασμός γενετικής ευαισθησίας και περιβαλλοντικών παραγόντων οδηγεί σε διαβήτη τύπου 1.
Τα συμπτώματα μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν συχνή ούρηση, υπερβολική δίψα, ακραία πείνα, ακούσια απώλεια σωματικού βάρους κ.ά.
Θεραπεία διαβήτη τύπου Ι
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει διαθέσιμη θεραπεία και οι ασθενείς εξαρτώνται δια βίου από τις ενέσεις ινσουλίνης.
Αν και ο εντατικός γλυκαιμικός έλεγχος της γλυκόζης έχει μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης μικροαγγειακών και μακροαγγειακών επιπλοκών, η πλειοψηφία των ασθενών με ΣΔ1 εξακολουθούν να αναπτύσσουν αυτές τις επιπλοκές.
Σχετικά με τη διατροφή, δεν έχουν οριστεί συστάσεις γι’ αυτόν τον τύπο διαβήτη και συνιστάται να ακολουθούν το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής.
Το συγκεκριμένο μοντέλο περιλαμβάνει:
- καθημερινή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής αλέσεως
- εβδομαδιαία κατανάλωση οσπρίων και ψαριών
- μείωση κατανάλωσης κόκκινου κρέατος
Τέλος, οι ασθενείς οφείλουν να εκπαιδευτούν στην καταμέτρηση υδατανθράκων, ώστε να λαμβάνουν την αντίστοιχη δόση προγευματικής ινσουλίνης.
Διαβήτης τύπου 2
Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) είναι ένα διευρυνόμενο παγκόσμιο πρόβλημα υγείας, στενά συνδεδεμένο με την επιδημία της παχυσαρκίας.
Η κεντρική παχυσαρκία οδηγεί σε αντίσταση στην ινσουλίνη, υπερινσουλιναιμία και διαταραγμένη ανοχή γλυκόζης. Τα παγκρεατικά β-κύτταρα, που φυσιολογικά παράγουν την ινσουλίνη, αρχίσουν να δυσλειτουργούν και να εκκρίνουν ανεπαρκώς ινσουλίνη.
Αυτό έχει σαν συνέπεια τα επίπεδα γλυκόζης να αυξάνονται πάνω από το φυσιολογικό όριο. Έτσι. εκδηλώνεται ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.
Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 διατρέχουν υψηλό κίνδυνο τόσο για μικροαγγειακές επιπλοκές (αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια και νευροπάθεια) όσο και για μακροαγγειακές επιπλοκές (καρδιαγγειακές συννοσηρότητες), λόγω υπεργλυκαιμίας και αντίστασης στην ινσουλίνη.
Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- συχνή ούρηση
- ακούσια απώλεια ή αύξηση σωματικού βάρους
- ακραία πείνα
- θολή όραση
- μαύρες κηλίδες στο δέρμα κ.ά.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες (παχυσαρκία, διατροφή δυτικού τύπου, σωματική αδράνεια) και γενετικοί παράγοντες συμβάλλουν στις πολλαπλές παθοφυσιολογικές διαταραχές που είναι υπεύθυνες για την εξασθενημένη ομοιόσταση της γλυκόζης στον διαβήτη τύπου 2.
Θεραπεία διαβήτη τύπου ΙΙ
Η θεραπεία περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή, απώλεια σωματικού βάρους σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα και άσκηση.
Ωστόσο, ο θεράποντας ιατρός μπορεί να χρειαστεί να συνταγογραφήσει από του στόματος φάρμακα και ενέσιμα φάρμακα (συμπεριλαμβανομένης της ινσουλίνης) για την εξισορρόπηση επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Η διατροφή θα πρέπει να περιλαμβάνει σύνθετους υδατάνθρακες (προϊόντα ολικής αλέσεως) κατανεμημένους σε όλα τα γεύματα, φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, όσπρια), άπαχες πρωτεΐνες όπως ψάρι και κοτόπουλο και “καλά” λιπαρά, όπως αβοκάντο, ελιές και ξηρούς καρπούς.
Τα απλά σάκχαρα, όπως το μέλι και η ζάχαρη και τα κορεσμένα λιπαρά θα πρέπει να περιορίζονται. Επίσης, το αλάτι θα πρέπει να μειωθεί σε ένα κουταλάκι του γλυκού την ημέρα.
Εάν καταναλωθεί αλκοόλ, θα πρέπει να συνοδεύεται με κάποιο φαγητό (π.χ. ρύζι, πατάτες), για να αποφευχθεί πιθανό υπογλυκαιμικό επεισόδιο.
Σακχαρώδης διαβήτης κύησης
Ο Σακχαρώδης διαβήτης κύησης είναι η πιο κοινή επιπλοκή της εγκυμοσύνης και ο επιπολασμός της μη διαγνωσμένης υπεργλυκαιμίας ακόμη και σε νεαρές γυναίκες αυξάνεται.
Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία της μητέρας, η μεγάλη ηλικία εγκυμοσύνης, το προηγούμενο ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη κύησης, το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και η εθνικότητα είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για σακχαρώδη διαβήτη κύησης.
Οι επιπλοκές του διαβήτη αφορούν τόσο την μητέρα όσο και το έμβρυο. Πιο συγκεκριμένα, η μητέρα διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσει διαβήτη σε επόμενη κύηση, διαβήτη τύπου 2 μελλοντικά και προεκλαμψία.
Από την άλλη, στο έμβρυο, αυξάνεται ο κίνδυνος της μακροσωμίας (δηλαδή βάρος γέννησης >4kg). Κάτι τέτοιο, οδηγεί σε αυξημένη πιθανότητα καισαρικής ή τραυματισμό του κατά τη γέννα. Η μακροσωμία ευθύνεται επίσης για μελλοντική παχυσαρκία στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Παράλληλα, διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για υπογλυκαιμία στον τοκετό, χαμηλά επίπεδα μαγνησίου και ασβεστίου. Έχει παρατηρηθεί αυξημένη πιθανότητα για νεογνικό ίκτερο, πρόωρο τοκετό και εμφάνιση συνδρόμου αναπνευστικής δυσχέρειας.
Θεραπεία διαβήτη κύησης
Η τροποποίηση της διατροφής και η αυξημένη σωματική δραστηριότητα είναι οι κύριες θεραπείες. Η φαρμακοθεραπεία, συνήθως η ινσουλίνη, χρησιμοποιείται όταν δεν επιτυγχάνεται τα φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης.
Η διατροφή της εγκύου με Σακχαρώδη διαβήτη κύησης θα πρέπει να περιλαμβάνει δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά, άπαχα κρέατα και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών.
Τα λιπαρά και τηγανητά τρόφιμα, το αλκοόλ και τα γλυκά θα πρέπει να αποφεύγονται. Τα μικρά και συχνά γεύματα με την προσθήκη υδατανθράκων σε κάθε γεύμα συμβάλλουν στην καλύτερη ρύθμιση του σακχάρου.
Οι γλυκαντικές ουσίες (π.χ. ασπαρτάμη) δεν απαγορεύονται, αλλά συνιστάται να καταναλώνονται με μέτρο. Δε συνιστάται απώλεια του σωματικού βάρους κατά την εγκυμοσύνη, αλλά διατήρηση του σακχάρου σε φυσιολογικά επίπεδα.
Ο ρόλος της διατροφής στον διαβήτη
Η ισορροπημένη διατροφή αποτελεί βασικό πυλώνα στη διαχείριση του σακχαρώδη διαβήτη.
Πέρα από τη βελτίωση των επιπέδων γλυκόζης, συμβάλλει και στην απώλεια σωματικού βάρους, απαραίτητη σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Είναι σημαντικό να δώσουμε έμφαση σε:
- Διαχείριση σωματικού βάρους: συστήνεται η απώλεια βάρους σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς.
- Ποιοτικούς υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, προϊόντα ολικής αλέσεως, μη αμυλούχα λαχανικά (αγκινάρες, μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι), φρούτα (μήλα, κεράσια, μπανάνες).
- Περιορισμό ζάχαρης, αλατιού, κορεσμένων λιπαρών οξέων (ζαμπόν, λουκάνικα). Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 εμφανίζουν συχνά υπέρταση και υπερλιπιδαιμία. Ο περιορισμός αυτών των τροφίμων βελτιώνει τις παθολογικές αυτές καταστάσεις.
- Περιορισμό αλκοόλ: σε ασθενείς που παίρνουν ινσουλίνη ή ορισμένα φάρμακα για το διαβήτη, η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να κάνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα να πέσουν πολύ χαμηλά (υπογλυκαιμία). Μετά την κατανάλωση αλκοόλ, είναι απαραίτητο να μετριούνται τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
- Ένταξη πολυακόρεστων ω3 και ω6 λιπαρών οξέων: σαρδέλα, σολωμός, ελαιόλαδο, αβοκάντο, καρύδια κλπ.
- Προτίμηση άπαχης και φυτικής πρωτεΐνης: στήθος γαλοπούλας, κοτόπουλου, αυγά, ψάρια, τυρί κότατζ, όσπρια, άπαχο κρέας, κινόα.
- Γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών.
- Εκμάθηση καταμέτρησης υδατανθράκων σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1.
- Αποφυγή επεξεργασμένων σνακ.
- Επαρκή ενυδάτωση: τουλάχιστον 1.5 λίτρο την ημέρα για τις γυναίκες και 2 λίτρα για τους άνδρες.
Διαβήτης και η μέθοδος του πιάτου
Ιδιαίτερα βοηθητική είναι η μέθοδος του πιάτου στη διαχείριση του διαβήτη. Η μερίδα θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Τα μη αμυλούχα λαχανικά – όπως τα φυλλώδη πράσινα, οι πιπεριές, τα καρότα ή τα πράσινα φασόλια – θα πρέπει να αποτελούν το ήμισυ του πιάτου
- Τα τρόφιμα με υδατάνθρακες που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες – όπως το καστανό ρύζι, τα δημητριακά ολικής αλέσεως, τα φασόλια ή τα φρούτα – θα πρέπει να αποτελούν το ένα τέταρτο του πιάτου
- Τα πρωτεϊνούχα τρόφιμα – όπως τα άπαχα κρέατα, τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα ή το τόφου ή άλλα προϊόντα σόγιας – θα πρέπει να αποτελούν το ένα τέταρτο του πιάτου
Η σημασία του ύπνου
Άλλοι παράμετροι που είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη είναι ο επαρκής ύπνος και η φυσική δραστηριότητα.
Όσον αφορά τον ύπνο, είναι σημαντικό οι ασθενείς με διαβήτη να κοιμούνται τουλάχιστον 7-8 ώρες κάθε μέρα. Ο ικανοποιητικός ύπνος συμβάλλει στη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, της ψυχικής υγείας και των φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Τα άτομα με διαβήτη και υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία μπορεί επίσης να έχουν άλλες καταστάσεις υγείας που επηρεάζουν τον ύπνο, όπως η άπνοια, που μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων.
Άσκηση και διαβήτης
Η τακτική σωματική δραστηριότητα βοηθά στην καλύτερη διαχείριση του διαβήτη και στην διατήρηση της υγείας.
Τα οφέλη της σωματικής δραστηριότητας περιλαμβάνουν χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, αρτηριακής πίεσης και χοληστερόλης, καλύτερη υγεία της καρδιάς, υγιέστερο βάρος, καλύτερη διάθεση και ύπνο, καλύτερη ισορροπία και μνήμη.
Για την καλύτερη υγεία, οι ενήλικες θα πρέπει να εντάξουν κάποια μέτριας προς υψηλής έντασης αερόβια δραστηριότητα τουλάχιστον 150 λεπτών την εβδομάδα.
Επίσης, θα πρέπει να στοχεύουν και σε προπόνηση ενδυνάμωσης τουλάχιστον 2-3 φορές την εβδομάδα.
Καταλήγοντας
Η καλύτερη διαχείριση του διαβήτη απαιτεί ισορροπημένη διατροφή, τακτικό πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας και επαρκή ύπνο.
Ο ρόλος του Διαιτολόγου είναι σπουδαίος, καθώς διαθέτει όλες τις απαραίτητες γνώσεις για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κάνουν τις κατάλληλες επιλογές για την καλύτερη ρύθμιση του διαβήτη των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Διατροφική υποστήριξη για σακχαρώδη διαβήτη
Χρειάζεστε επιστημονική διατροφική καθοδήγηση για να διαχειριστείτε τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σας;
Το Διαιτολογικό γραφείο Σταματία Διακάκη μπορεί να σας υποστηρίξει δια ζώσης ή διαδικτυακά όπου και να βρίσκεστε. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με εμάς με όποιον από τους ακόλουθους τρόπους σας εξυπηρετεί:
- Κάλεσε μας στο + 2316020999
- Συμπλήρωσε την φόρμα επικοινωνίας της ιστοσελίδας μας
